Zoran Petrović (1921 – 1996) bio je slikar, skulptor, pedagog i pisac. U svakoj od ovih oblasti postigao je izuzetne rezultate. Afirmisao je svoje rodno mesto i njegovom zaslugom, Sakule je postalo sinonim za banatsko selo.
Bio je redovni profesor Fakulteta likovnih umetnosti, a njegovi radovi deo su mnogobrojnih fondova domaćih i inostranih galerija i muzeja, privatnih kolekcija, kao i javnih prostora. Veliki broj njegovih dela zaveštan je banatskim gradovima, gde se i danas čuvaju: Gradski muzej Vršac, Narodni muzej Pančevo, Mesna zajednica Sakule.
Zoran Petrović je napisao sedam dramskih tekstova, među kojima su i Selo Sakule a u Banatu i Pendžeri ravnice, kao i brojne radio i televizijske drame i scenarija za filmove.
Galerija „Jovan Popović“ u svom fondu ima dvadeset i sedam eksponata: slika, akvarela i crteža kao i preko stotinu razglednica, kataloga, knjiga i spisa o Zoranu i od Zorana Petrovića. U okviru Opštinske narodne biblioteke u Opovu, kojoj galerija pripada, krajem 2013. godine otvorena je Spomen soba Zorana Petrovića, u kojoj su izloženi katalozi, knjige, novinski isečci, časopisi, pisma i dopisnice, koje je sakupljao i sačuvao sam Zoran Petrović.
Spomen soba je 2019. godine, zbog afirmacije rodnog mesta Zorana Petrovića i njegovog stvaralaštva, prebačena u Sakule.
Njegovo ime danas nosi osnovna škola u Sakulama.
Zoran Petrović je rođen 7. aprila 1921. godine u Sakulama i odrastao je u prilično dobrostojećoj trgovačkoj porodici Đorđa i Olge Petrović.
Kao likovni stvaralac bavio se slikarstvom, crtežom, grafikom, kolažom i skulpturom na bazi livenog i varenog metala.
„Kod njega se uvek prožimaju te različite sfere. Možemo odvojiti domen slikarstva od crtačkog rada i od rada na skulpturi ali bi smo tako dobili jednu dimenziju, liniju. U tom ranom opusu Zorana Petrovića moguće je naći i neke neverovatne razlike ako ne uviđamo sličnosti ili neke crtice, iskre i impulse u nekim radovima, ne bi smo mogli da povežemo sa kasnijim opusom njegovog stvaralaštva“, kaže Dimitrije Jovanov, kustos, istoričar umetnosti, Narodni muzej Pančevo.
Prvi pisani istorijski podatak o njegovom društvenom angažovanju nalazimo u dokumentu Srpske pravoslavne crkve u Sakulama gde je šesnaestogodišnji Zoran, pored oca Đorđa i sestre Biserke, upisan kao član „Pododbora reda neimara hrama Svetog Save“.
Prema sopstvenom kazivanju crtanjem i slikanjem se bavio već kao osnovac i gimnazijalac. Osnovnu školu je pohađao u Sakulama, dok je gimnaziju završio u Pančevu 1943. godine. Nakon toga prelazi u Srem i priključuje se Narodnooslobodičakom pokretu, gde je bio referent za kulturu bataljona za vezu III armije i član dramske, a potom i likovne sekcije Propagandnog odeljenja.
Po završetku rata nastavlja školovanje na Akademiji za likovne umetnosti u Beogradu i završava je 1948., a specijalni tečaj u klasi profesora Đorđa Andrejevića Kuna 1949. godine, kada je izabran za jednog od prvih asistenasta Akademije i gde će biti profesor do 1986. godine.
Petrović je od samog početka bio redovan učesnik likovnih kolonija u Vojvodini. Posle premijernog boravka u Senti 1952. godine, on je pokretač novih kolonija u Bačkoj Topoli, Bečeju i Ečkoj, a kasnije aktivan u radu kolonija u Vršcu, Pančevu, Deliblatskom pesku…
Inspirisan svojim rodnim Sakulama, poznat je kao slikar Vojvodine i Banata, što je i tema njegove prve samostalne izložbe 1953. godine u Galeriji ULUS-a u Beogradu.
Bio je među umetnicima okupljenim u grupi „Samostalni“ (1951 – 1954), koja se zalagala za slobodu umetničkog stvaranja i usprotivila tadašnjem rukovodstvu ULUS-a koje je bilo pod kontrolom političkih struktura.
Nakon raspada „Samostalnih“ Petrović je jedan od inicijatora osnivanja „Decembarske grupe“, koja je imala izuzetno važnu ulogu u modernizaciji naše umetnosti, a naravno u takvom okruženju i slikarstvo Petrovića dobija značajne osobenosti modernizma.
Autor je čuvene „Mašinobalade, mape crteža i tekstova, koja je nastala u periodu od 1958. do 1966. godine.
“U drugoj polovoni pedesetih godina Zoran Petrović je član Decembarske grupe, koja je na neki način odigrala istorijsku ulogu u modernizaciji posleratnog slikarstva. Taj period možemo označiti kao period poznog modernizma, a među njima su bili i neki nosioci visokog modernizma. Tu već možemo da vidimo njegov dalji proces asocijativnosti i apstrahovanja, a kao jedan od ključnih momenata možemo uzeti ulazak u fabriku u starom Bečeju gde je doživeo mašine, nešto što će potom biti određeno kao period mašinizma iz kojeg nikada neće izaći potpuno, čak i kad to bude bleda asocijacija u čemu nije moguće videti poreklo. Zapravo, usvojiće jednu autopoetiku za mašinizam i tretiranje mašine ali to će imati drugačije konsekvence u svojim različitim disciplinama, i u skulpturi, i u slikarstvu, i u crtežu, a naravno sva osnova tog početnog rada, a potom ka celokupnom opusu je crtež gde je on ostvario neka izvanredna dela za jugoslovensku umetnost uopšte”, kaže za Glas Opova Dimitrije Jovanov, kustos, istoričar umetnosti, Narodni muzej Pančevo.
Tekst: P.M.K.
Foto: Istorijski arhiv Pančevo/Glas Opova/Narodni muzej/javno dobro
